İlişkide Gaslighting Yapıldığını Nasıl Anlarım?

Son yıllarda giderek daha sık duymaya başladığımız gaslighting (sanrıya zorlama), genel olarak kişinin gerçeklik algısına yapılan bir saldırı olarak tanımlanmaktadır. Bireyin, kendi akıl sağlığından şüphelenmesine veya yaşadığı bir olaya dair şüphe duymasına neden olur. Genellikle toksik ilişkilerde veya narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler tarafından karşısındaki insana uygulan bu psikolojik manipülasyon yöntemi bireyin içten içe sürekli kendisini sorgulayarak kendisini suçlu bulmasına neden olur ve çoğu ilişkide fark edilemeyebilir.

Gaslighting Nedir?

Gaslighting terimi, hayatımıza son yıllarda girmiş gibi gözükse de aslında ilk olarak 1938 yılında İngiliz bir oyun ve roman yazarı olan Patrick Hamilton’un bir oyunundan ortaya çıkmıştır. Bahsi geçen oyunda, gaslighting bireyin kendi anı ve algılarından şüphe etmesine yol açan yanlış bilgilerle manipüle edildiği bir psikolojik taciz türü olarak işlenmektedir. 1940 yılında da, Gaslighting terimi Thorold Dickinson’ın yönetmenliğini üstlendiği bir psikolojik gerilim filmine uyarlanmıştır. 1944 yılında da George Cukor’ın yönetmenliğini üstlendiği “Gaslighting” filmi tekrardan çekilmiştir. Film, manipülasyon taktiklerini kullanarak eşinin kendisinden ve hatta tüm gerçeklikten şüphe etmesini sağlayan bir kocayı konu almaktadır. Gaslighting terimi, psikanaliz literatüründe ise ilk kez 1970 yılında kullanılmış ve bu tür davranışları tanımlamaktadır. Tıpkı oyunda ve filmde olduğu gibi manipülasyon yapan kişinin asıl amacı, mağdurun sürekli kendi gerçeklik duygusunu sorgulaması ve böylece mağdur üzerinde güç sağlamasıdır.

Gaslingting yapan insanlar; yanlış bilgi verir, karşısındaki bireylerin duygularını küçümser veya karşı tarafı suçlarlar. Böylece de psikolojik manipülasyona uğrattıkları kişilerin ilişki içerisinde kendilerini sürekli olarak hatalı görmelerine ve onların davranışlarını kontrol etmeye çalışırlar. Bu tür yaşantılara sık sık maruz kalan kişiler de kendilerine olan güvenlerini kaybettikleri için karşı tarafın kontrolüne ve baskısına girerler ve kendilerini bağımlı hissederler. Bu yüzden yapılan baskıyı fark etmeleri veya ilişkiyi sonlandırmaları da oldukça güç olmaktadır.

Gaslighting Yapan Kişi Psikolojisi Nasıldır?

Gaslighter; psikolojik baskı yapar ve çoğunlukla patolojik olarak yalan söyler. Bu kişilerin yaptıkları davranışların ve sözlerin yalan olduğunu ortaya çıkarılsa bile, onlar bunların gerçek olduğunu söylemeye devam ederler. Bu yüzden olan şeylerin doğruluğunu anlamak çoğu zaman oldukça güç olmaktadır. Bu kişiler yalan söyleyerek, yıkıcı davranışlar uygulayarak sürekli kontrolü elinde tutmaya ve duygusal istismar yapmaya devam ederler. Bunları yaparken ki ihtiyaçları onların patolojileriyle ilgilidir. Histerik ya da narsistik bir yapılanma olabilir.

Narsist bireylerde, kendi öz büyüklenmecilikleri sebebiyle kişiler üzerinde güç kurma ve onları kontrol etme eğilimi vardır. Kendileri en çok bilen, tek kural koyan, hatasız olan, her şeyde haklı olan kişilerdir ve bunu herkese karşı göstermek isterler. Kendi varlıklarının ne kadar vazgeçilemez ve önemli olduğunu göstermek isterler.

Eğer manipüle eden kişi kaygılı biriyse onun motivasyonu kendi kaygılarını giderme ihtiyacıyla ilgili olabilir. Bu kişiler; sürekli kaygı üretir, mutsuzdur, onlara göre hep kötü bir şey olacaktır, birileri veya kendileri zarar görecektir. Çevrelerindeki insanlar da onların kaygılarını azaltmak için sürekli bu kaygılarını sürdürecek davranış örüntüleri sergilemeye devam ederler.

Gaslighting Yapıldığını Nasıl Anlarım?

• Sürekli kafanızı karışmış hatta çıldırmış gibi hissediyorsanız
• Sürekli duygularınızdan ve olaylardan şüphe ediyorsanız
• Gerçeklikten kopmuş hissediyorsanız ve olayların gerçekten olup olmadığını hatırlamakta zorlanıyorsanız
• Karşınızdaki kişi sürekli sizi mutsuz ediyorsa
• Karşınızdaki kişi sürekli sizi suçluyorda ve siz kararlarınızı, algılarınızı sürekli sorguluyorsanız
• Kendinizi savunmasız ve tehlikede hissediyorsanız
• İlişkide yalnız ve güçsüz hissediyorsanız
• Kendinize olan güveniniz azaldıysa
• Özür dilemek için çok çaba harcıyorsanız
• Kendinizi yetersiz hissediyorsanız
• Karşınızdaki size zarar veriyor ama size aslında zarar verenin siz olduğunuzu söylüyor ve buna inanmanızı sağlıyorsa

karşınızdaki kişi tarafından size ilişkinizde gaslighting yapılıyor olabilir.

Gaslighting Cümleleri

• Böyle olmadı, yanlış hatırlıyorsun.
• Böyle davranmamın sorumlusu sensin.
• Buna katılmıyorum, kendi kuruntuların bunlar.
• Senin için en iyisini ben biliyorum.
• Çok hassas davranıyorsun.
• Bu kadar tepki vereceğin bir şey yok ortada.
• Abartıyorsun.
• Herkes senin yalancı olduğunu söylüyor.
• Ben sana o cümleyi kurmadım.
• Seni ne kadar sevdiğimi biliyorsun. Sana asla zarar vermem.
• Sen benim için aslında çok kıymetlisin, ben o sözleri sana sinirle söyledim.
• Sadece şaka yapıyordum.

Gaslighting’e Karşı Ne Yapılabilir?

Gaslighting, bireyin kendi akıl sağlığından şüphelenmesine yol açan duygusal istismar çeşididir. Genellikle de toksik ilişkilerde ortaya çıkmaktadır. İlişkide gaslightinge uğrayan kişi kendine özgüvenini yitirir, her an kendisini diken üstünde hisseder.

Eğer ilişkinizde gaslighting mağduru olduğunuzu fark ettiyseniz, en kötü durumda bile umut olduğunu unutmayın. Böyle bir durumda ne yaşadığınızdan emin olmak için üçüncü bir kişiden fikir alabilirsiniz. Bir arkadaşınız, aile bireyiniz fikir alabilir veya bir ruh sağlığı profesyoneli ile görüşebilirsiniz.

Gaslightinge karşı yapılabilecek en önemli şey ise, kendinize inanmayı öğrenmektir. Kendi içgüdülerinize ve yargılarınıza güvenmek, günlük pratik yoluyla herkesin rahatlıkla öğrenebileceği bir beceridir. Bunun için bir duygu günlüğü tutabilirsiniz. Her gün ne düşündüğünüzü ve hissettiğinizi kaydetme alışkanlığını edinmek, iç sesinizle daha uyumlu olmanıza yardımcı olacaktır. Duygu günlüğü sayesinde kendi düşünce ve davranışlarınızdaki kalıpları fark edebilir ve hayatınıza hangi duyguların egemen olduğunu anlayabilirsiniz. Günlük tutmak, düşüncelerinizi ve duygularınızı karşınızdaki kişinin inançlarından ayırmanın da bir yoludur aynı zamanda.  Olaylara bakış açınızı değiştirdiğinizde içinde bulunduğunuz ilişkiyi daha objektif bir şekilde değerlendirebilirsiniz. Yine sizi ilişkide tutan sebeplerin listesini yapmak ve bunların avantaj ve dezavantajlarını değerlendirmek de işinize yarayacak bir başka çözümdür. Tüm bunları yapmanıza rağmen bir şeyler hala yolunda gitmiyorsa bir uzman klinik psikologla görüşebilirsiniz.