Alışveriş bağımlılığı anlık istek veya hazların karşılanması için, herhangi bir ihtiyaç olmaksızın gerçekleştirilen ve tekrarlayan satın alma davranışlarıdır. Kişi herhangi bir problemden uzaklaşmak için alışveriş yaparak kendini iyi hissetmeye çalışır. Fakat bu geçici bir durum olduğu için kişi kendini iyi hissetmek adına tekrar aynı davranışa yönelir.
Dürtü kontrol bozukluğu yazısına tıklayarak ilgili içeriği okuyabilirsiniz.
Alışveriş Bağımlılığı Nedenleri
Alışveriş bağımlılığı sıklıkla duygusal ve psikolojik sorunlarla ilişkilendirilir. Örneğin, düşük özsaygı, stres, kaygı, depresyon gibi durumlar alışveriş bağımlılığını tetikleyebilir veya artırabilir. Kişinin geçmiş deneyimleri, özellikle çocukluk dönemindeki travmatik olaylar veya ailedeki alışveriş alışkanlıkları, alışveriş bağımlılığı riskini artırabilir.
Psikolojik temelleri genellikle bireyin duygusal boşluklarını doldurma çabası, düşük öz saygı ve içsel memnuniyetsizlikle ilişkilidir. Kişi, alışverişle geçici bir tatmin elde ederek duygusal boşluklarını gizlemeye çalışmaktadır.
Bunun yanında;
- Olumsuz duyguların rahatlatılması
- Kişinin benlik saygısında azalma
Kaygı, depresyon veya takıntılı düşüncelerle birlikte deneyimlenen olumsuz duygular Kişinin sosyal statü beklentisi gibi durumlarda alışveriş bağımlılığının nedenleri arasındadır.
Alışveriş bağımlılığı nedenleri
Alışveriş Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
Alışveriş bağımlılığı, kişinin alışveriş yapma dürtüsünü kontrol edememesi ve bu davranışın yaşamında olumsuz etkiler yaratmasıyla kendini gösterir. Bu bağımlılığın çeşitli belirtileri vardır. Öncelikle, kişi alışveriş yapma dürtüsünü kontrol edemez ve sık sık plansız alışverişler yapar. Alışveriş bağımlılığı olan bireyler, alışverişe çok fazla zaman ve para harcarlar, bu da genellikle maddi sorunlara yol açar. Alışveriş yapmadıklarında huzursuz, stresli veya kaygılı hissederler. Alışveriş, bu olumsuz duygulardan kaçmanın bir yolu olarak kullanılır.
- İhtiyacından çok daha fazla alışveriş yapma
- Harcamaya başladıktan sonra kişinin kendini durduramaması
- Aşırı alışveriş yaptığı için çevreden eleştiriler almak
- Kişinin kendisini kötü hissettiği durumlarda para harcamak istemesi
- Alışveriş yapınca rahatlamak, güçlü hissetme ve huzurlu
- Harcanan para miktarının çok ciddi oranda yükselmesi
- Para harcayan kişini aile ya da yakın çevresinde olumsuz durumlar oluşması
Alışveriş Bağımlılığının Olumsuz Etkileri
Alışveriş bağımlılığı, aşırı alışveriş yapması sonucu bireyin finansal durumunu olumsuz etkileme potansiyeline sahiptir. Sürekli alışveriş yapma eğilimi mali sorunlara yol açabilir ve bireyin git gide artarak borçlanması gibi stres, kaygı, anksiyete yaratan sonuçlara neden olabilir.
Bazı olumsuz etkilere örnekler:
- Bütçeyi aşma
- Borç birikimi
- Aile içi çatışmalar ve tartışmalar
- Güven sorunları
- Huzursuzluk, stres ve kaygı
- Depresyon
- Suçluluk ve pişmanlık duyguları
- Düşen özgüven
- Performans düşüklüğü
- Sürekli stres ve huzursuzluk
- Uyku sorunları
Alışveriş bağımlılığı kimlerde daha sık görülür?
Alışveriş bağımlılığı yani kompulsif satın alma davranışı kadınlarda daha yaygın olmakla beraber satın alınan eşyalar değişse de erkeklerde de görülmektedir.
Alışveriş bağımlılığında terapi nasıl yardımcı olur?
Kişilerin psikolojik destek alması alışveriş bağımlılığı sürecinde etkili bir destek olacaktır. Alışveriş bağımlılığının altında yatan sebeplerin ortaya çıkmasına yardımcı olur, psikolojik olarak kişinin kendisini iyi hissettirecek ve olumsuz sonuçlar doğurmayacak yöntemlere yönelmesi konusunda destek olabilecektir.